1-4. قدر دانی از نیرو ها ،عفو و هشدار به دشمن

مردم کوفه بیشتر نیروهای رزمی امام علی (ع) را در جنگ جمل تشکیل می دادند ، و تأثیر بسزای در فتح بصره داشتند ، پس از جنگ امام (ع) با نوشتن نامه ای از نیروهای رزمی کوفه که در جنگ دخالت داشتند تشکر و قدر دانی کرد . آن حضرت فرمود :

((خداوند شما مردم کوفه را از سوی اهل بیت پیامبر پاداش نیکو دهد ، بهترین پاداشی که به بندگان فرمان بردار و سپاسگزاران نعمتش عطا می فرماید ، زیرا شما دعوت ما را شنیدیدو اطاعت کردید ، به جنگ فرا خوانده شدید و بسیج گشتید ))

    پس از جنگ جمل امام (ع) به مردم بصره عفو عمومی داد و جان و مال و نوامیسشان را حفظ کرد . و زندگی عادی در شهر آغاز گردید ، فراریان را تعقیب نکرد  و اسیران را آزاد نمود اما لازم بود به دشمن شکست خورده هشدار نیز داده شود تا دوباره به فکر ش.رش و تجاوز  نیافتد . برای همینم طی نامه ای به مردم بصره چنین نوشت :

(( اگر هم اکنون کار های ناروا و اندیشه های نا بخردانه شما را به مخالفت و دشمنی با من بکشاند سپاه من آماده و پا در رکابند . و اگر مرا به حرکت دوباره مجبور کنید حمله ای بر شما روا دارم که جنگ جمل در برابر ان بسیار کوچک باشد ))

1.      اخلاق جهادی و رعایت اصول انسانی

2-1.   اخلاق و مشرو عیت مضاعف

       ا مام (ع) همواره با هدایتگری و حجت قاطع از سنت رسول الله (ص) و بیانات و تعابیر

به تبیین وضعیت جنگ فرا می خواندند و حجت را بر یاران تحت فر مان تمام می کردند . و در طول شکل گیری سپاه با نیایش گری به در گاه پروردگار و یاد آوری اهمیت در راه خدا همواره بنیان های مشروعیت سپاه حق را محکم می کردند . علاوه بر این ها با تاکید بر اصول انسانی و فطری و اموزه های اخلاقی در جنگ مشرو عیتی مضاعف به لشگریان تحت فر مان خود می دادند .

(( با دشمن جنگ را اغاز نکنید تا انها شروع کننده ، زیرا بحمد الله حجت با شماست ، و اغاز گر جنگ نبودنتان حجت دیگر بر حقانیت شما خواهد بود ))

2-2. رعایت اصول انسانی و هدایت گری با اخلاق  

         نریختن خون انکه در حال فرار است و قدرت دفاع ندارد و همچنین مجرو حان  و پرهیز از ازارو اذیت زنانی که دشنام می دهند. پر هیز از هتاکی علیه دشمن از اصول اخلاقی امام (ع) در میادین جنگ بود که همواره به یاران و نیرو های تحت فر مانشان متذکر می شدند .  وجه هدایتگری و اسلوب رفتاری امام (ع) در جهاد حتی برای دشمنانشان نیز قابل ذکر است . در راه کاری که امام به یا ران خود در مقابل عمل ناپسند دشمن در فحاشی نسبت به سپاه خودی ارا ئه می کنند این مهم قابل رویت است :

(( خوب بود به جای دشنام انان می گفتید : خدایا ! خون ما و آنها را حفظ کن ، بین ما و آنان اصلاح فرما و انان را از گمراهی به راه راست هدایت کن تا آنان که جاهلند حق را بشناسند و آنان که با حق می ستیزند پشیمان شده به حق باز گردند ))

در جر یان غصب فرات توسط لشگریان معاویه و مما نعت  از بر داشت آب توسط  سپاه امام (ع)  خطاب به فر ماندهان فر مودند : 

 ((  شمشیر ها را از خون شامیان سیراب کنید تا آب بنوشید ))

در جریان نبرد فرات به دست سپاه امام (ع) افتاد . امام استفاده از آب را آزاد گذاشت تا هر دو لشگر از ان بنوشند که بسیاری از لشگریان دشمن با دیدن این مردانگی به سپاه امام (ع) ملحق شدند .

4.تاکتیک های نظامی

 4-1. حفظ اسرار نظامی

         داشتن اطلاعات و حفظ اسرار نظامی دو رکن اساسی و اصولی در نبرد است و از شاخصه های غافلگیری محسوب می شود . اطلاعلت نظامی وقتی از مرز دو نفر تجاوز کرد کمکم منتشر می شود . البته انتشار اخبار کذب یا شایعه پراکنی خود از راه کار های نگ روانی ست . اما ممانعت و حفاظت از اطلاعات که به گوش عوامل نفوذی نرسد ار اهم واجبات جنگیست . از این رو امام (ع) با تمام فر ماندهانش یک رنگ و یک دل است و چیزی را از آنان پوشیده نمی دارد . اما به مسائل و اسرار نظامی که می رسد به صراحت اعلام می دارد :

((همانا حق شما بر من این است که همه چیز را با شما در میان بگذازم جز اسرار جنگی ))

4- 2 .  استراتژی برای آرایش و نحوه ی حرکت سپاه

     لزوم ارایش سپاه در هنگام رویارویی با دشمن در موقیت مناسب نظامی ار ارکان جنگهای نزدیک است . امام با در نظر گرفتن این مهم در دستور العملی که به فر مانده لشگر حر کت کننده به سوی شام می دهد نکاتی را برای حفظ انسجام و احتیاط نظامی برای غافلگیر نشدن به زیاد بن نصر حارثی و شریح بن هانی می دهد .  و همچنین نکاتی که به لشگر پیشاهنگ ِ معقل قیس ریاحی ابلاغ می کند . 

     اهم تا کتیک های رزمی مورد تاکید امام( ع)  به شرح زیر است :

الف .   بر قراری لشگر گاه در نقاط مر تفع و مشرف به تحرکات دشمن .

ب . شروع کردن جنگ از یک یا دو سو (به جحت حفظ انسجام و تمرکز در وارد کردن ضربه).

ج. لزوم قرار دادن دیدبانها در جهاتی که ممکن است مورد غافلگری قرار بگیرید .

د. حفظ انسجام در حرکت و پرهیز از پراکندگی .

ح. ارایش نیزه داران و هشیاری انان پیرامون لشگر گاه در تاریکی شب.

خ. نخوابیدن و هشیاری کلی سپاه مگر اندک مانند چر خخاندن آب در دهان و بیرون ریختن.

چ. عدم پیکار با کسی که با شما پیکار نکند .

ع.  حر کت سپاه در خنکی صبح و عصر و استراحت در گرمای ظهر .

غ. عدم شتاب در پیمودن مسیر و حرکت نکردن در اغاز شب .

ف . ارایش لشگر در هنگام مشاهده ی دشمن و نحوه ی تنظیم فاصله نه آنچنان  که مانند جنگ افروزان باشی و نه انقدر که ترسو بپندارندت .

ق. لزوم ارشاد قبل از جنگ و خود داری از اینکه کینه افروزی قبل از ارشاد و دعوت به هدایت با عث اغاز جنگ گردد .

   4-3 . استراتژی در هنگام نبرد

     امام (ع)  با توسعه ی اگاهی های نظامی به لشگریان خود از تاثیر روانی جنگ و گریز ها بر رو حیه ی فردی افراد و نیرو ها اگاه است . گاهی افراد غیر مطلع یک عقب نشینی تاکتیکی را حمل بر شکست می کنند و با خارج کردن و شایعه پراکنی موجب از هم گسیختگی سپاه می شوند . از این رو امام (ع) همواره با بیان محکم و الهی خود  قلب سپاه را محکم و روحیه ی نیرو های تحت امر را قوی و با بیانی روشن آنها را از این قبیل  تدابیر و اتفاقات جنگی تو امان مطلع می کردند . حتی تاکتیک های رزم انفرادی و ارایش نیرو ها منطبق با تجهیزات نیز از دید ایشان دور نمی ماند .

(( عقب نشینی هایی که مقدمه هجوم دیگری ست  و ایستادنی که حمله در پی دارد نگرانتان نسازد ف حق شمشیر ها را ادا کنید و پشت دشمن ذا به خاک بمالید و برای فرو کردن نیزه ها و محکم ترین ضربه ها ی شمشیر خود را آماده سازید . صدای خود را در سینه ها نگه دارید که در زدودن سستی نقش بسزایی دارد ))

ونیز :

(( دندان ها را به هم بفشارید تا مقاومت شما برابر ضربات شمشیر دشمن زیاد گردد . زره نبرد را کامل کنید و پیش از ان که شمشیر را از قلاف بیرون کشید چند بار تکان دهید . با گوشهی چشم به دشمن بنگرید و ضربات را از چپ و راست فرود آرید و با تیزی شمشیر بزنیید . با گام بر داشتن شمشیر را به دشمن برسانید . پی در پی حمله کنید و و از فرار شرم کنید ))

5. نیرو

         برای تدارک عملیات و تداوم نبرد و رسیدن به پیروزی باید به ویژگی های اخلاقی و روانی نیرو ها توجه داشت که نقش اساسی در نبرد خواهند داشت و از داو طلبان عاشق و فداکار استفاده کرد و از بکار گیری نیرو های سست عنصر و مخالف پرهیز شود . امام (ع) در این خصوص به یکی از فر ماندهان خود می نویسد :

 (( با نیرو های وفادار و فر مانبردارت با عاصیان نبرد کن و از بکار گیری  انسانهای سست و مخالف پرهیز نما . زیرا آن کس که از جنگ کراهت دارد بهتر است که شرکت نداشته باشد  ))

       در طول جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس این اصل اساسی بخوبی روشن شد که همواره  مشکلات جنگ را نیرو های وفادار و عاشق از میان بر می داشتند .